قرارداد آتي چیست؟

قرارداد آینده و Forward چیست؟

بازارهای مالی پر است از واژه ها و کلماتی که اگر درباره آنها اطلاعاتی نداشته باشیم، به احتمال زیاد گمراه شده و متضرر خواهیم شد. اگر شما هم در بازارهای مالی فعالیت می کنید و درباره قراردادهای مالی، انواع آنها، تفاوت ها و شباهت هایشان اطلاعات اندکی دارید، خواندن این مقاله را به شما توصیه می کنیم.

قراردادهای آینده و فوروارد، نوعی از قراردادهای مشتقه هستند. قراردادهای مشتقه، قراردادهایی می باشند که از خودشان ارزشی ندارند و وابسته به چیز دیگری هستند. در ادامه این مقاله، قرار است شما را با دو نوع از انواع قراردادهای مشتقه، آشنا کنیم. نکاتی را که قرار است با شما در این مقاله آموزشی به اشتراک بگذاریم، به شرح زیر است.

قرارداد فوروارد چیست؟ مبانی قراردادهای آینده چیست؟ تفاوت و شباهت قرارداد فوروارد و آینده، بررسی تفاوت اوراق سلف و دیگر اوراق‌ها، انواع پیمان آتی، مزایا و معایب پیمان‌های آتی، نحوه تحویل و تسویه پیمان آتی و جمع بندی.

قرارداد فوروارد چیست؟

قرارداد فوروارد مخفف کلمه Forward Exchange Contract یا (FEC) است. قرارداد فوروارد نوعی خاص از معاملات ارزهای خارجی فرابورس یا همان OTC است. این نوع قرارداد، به منظور مبادله ارزهایی که اغلب در بازار فارکس معامله نمی شوند، منعقد می شود.

این، شامل جفت ارزهای فرعی و بلوکه شده یا همان ارزهایی که اجازه معامله در فارکس را ندارند نیز، می شود. به طور کلی، قراردادهای آتی، قراردادهای توافقی بین دو طرف برای مبادله یک جفت ارز در یک زمان خاص در آینده هستند.

این معاملات معمولاً در تاریخی پس از تاریخ تسویه قرارداد نقدی انجام می شوند که در حقیقت برای محافظت از خریدار در برابر نوسانات قیمت ارز استفاده می شود. در واقع قرارداد فوروارد، به عنوان پوشش یا محافظت از خطرات احتمالی و غیر منتظره مثل برگشت قیمت بر خلاف انتظارات سرمایه گذاران، برای هر دو طرف می باشد.

مبانی قراردادهای آینده چیست؟

قرارداد آتی یا آینده، یک توافق قانونی برای خرید یا فروش یک دارایی مثل کالایی خاص، یا اوراق بهادار با قیمت از پیش تعیین شده در زمان مشخصی در آینده است. قراردادهای آتی از نظر کیفیت و کمیت استاندارد شده اند تا تجارت در بورس آتی تسهیل شود.

در قرارداد آتی، خریدار قرارداد، متعهد به خرید و دریافت دارایی پایه در زمان انقضای قرارداد آتی می باشد. فروشنده قرارداد آتی نیز متعهد می شود که دارایی پایه را در تاریخ انقضا تهیه و تحویل دهد.

معاملات آتی نیز اغلب برای محافظت از حرکت قیمت دارایی پایه برای کمک به جلوگیری از زیان ناشی از تغییرات نامطلوب قیمت استفاده می شود. قرارداد آتی به سرمایه گذاران اجازه استفاده از اهرم یا لوریج، هم برای خرید و هم برای فروش را می دهد.

تفاوت و شباهت قرارداد فوروارد و آینده

قرارداد فوروارد و آینده یا همان آتی از خیلی جهات، شبیه یکدیگر هستند. هر دو شامل توافق خرید و فروش دارایی ها در آینده هستند و هر دو دارای قیمت هایی هستند که از برخی دارایی های اساسی مشتق می شوند.

با این حال، قرارداد فوروارد، ترتیبی است که در خارج از بورس (OTC) بین طرفین مقابل با شرایط دقیق قرارداد مذاکره می کنند و به آن می رسند. این شرایط دقیق، شامل: تاریخ انقضای آن، تعداد واحدهای دارایی پایه در قرارداد، و اینکه دقیقاً چه دارایی پایه باید تحویل داده شود، می شوند.

در قرارداد فوروارد روال به این شکل است که فقط یکبارو در پایان قرارداد، تسویه می کنند. از سوی دیگر، قراردادهای آتی، قراردادهای استاندارد شده با تاریخ سررسید ثابت و پایه یکسان هستند. قرارداد آتی اما، در بورس معامله می شوند و به صورت روزانه تسویه می شوند.

بررسی تفاوت اوراق سلف و دیگر اوراق‌ها

اجازه دهید تعریفی از اوراق سلف داشته باشیم. قرارداد سلف یا اوراق سلف، قراردادی است که در آن فروشنده در ازای مبلغی نقد، مقداری از دارایی پایه را به فروش می رساند. در واقع سروکله این نوع اوراق برای اولین بار در سال 2001 از کشور بحرین، پیدا شد.

بزرگترین تفاوت اوراق سلف با دیگر اوراق مثل اوراق مشارکت و سهام، در این است که خریدار این اوراق، در مالکیت و مدیریت این بنگاه، شریک نمی باشد.

انواع پیمان آتی

همان طور که پیشتر ذکر کردیم، از قراردادهای آتی برای محافظت از انواع خطرات احتمالی در بازارهای مالی استفاده می شود. انواع مختلفی از معاملات آتی، هم در بخش مالی و هم در بخش کالایی وجود دارند.

اگر بخواهیم به چند مثال در بخش مالی بسنده کنیم می توانیم به بازار سهام، شاخص ها، فارکس و نرخهای بهره آتی، اشاره کنیم. حال به چند مثال از انواع قراردادها در بخش کالا، می پردازیم.

مثال قراردادهای آتی در بخش کالا نیز؛ بخش کشاورزی، طلا، نفت، کتان، دانه های روغن و غیره می باشد.

مزایا و معایب پیمان‌های آتی

مثل هر چیز دیگری، قراردادهای آتی، هم مفید هستند و هم ایرادهایی دارند. در این قسمت، شما را ابتدا با مزایای آنها، آشنا خواهیم کرد.

مزایای قراردادهای آتی

اولین مزیت آنها این است که پوشش دهنده و محافظ ریسکهای احتمالی سرمایه گذاران است. به علت اینکه این قرارداد در آینده اجرا می شود در نتیجه، در برابر نوسانات بازار از سرمایه شما محافظت می کند.

دومین مزیت این نوع قرارداد، استفاده از اهرم است. در حقیقت سرمایه گذاران به جای پرداخت مبلغی از قبل به عنوان پیش پرداخت، می توانند از اهرم یا لورج استفاده کنند.

معایب پیمان های آتی

اولین عیب آنها این است که اگر قیمت در جهتی که سرمایه گذاران پیش بینی کرده اند حرکت نکند، آنها متضرر می شوند.

دومین عیب آنها همانطور که در مقاله اهرم چیست ذکر کردیم این است که، درست است که اهرم می تواند در معاملات به شما سود برساند، اما اگر معامله ای مطابق میل شما پیش نرود، می تواند به شما ضررهای زیادی نیز وارد کند.

نحوه تحویل و تسویه پیمان آتی

تسویه و تحویل پیمان های آتی در ایران به این شکل است که بورس کالا بعد از ساعت 15:45 اقدام به تسفیه و تحویل کالا می نماید. پیش شرط این مسئله هم این است که هم خریدار و هم فروشنده بایستی موارد لازم جهت ورود به مرحله تحویل را انجام داده باشند.

در این صورت فرآیند این کار به صورت اتوماتیک انجام خواهد شد. نحوه کار هم به این شکل است که خود اتاق پایاپای، مبلغ قرارداد را از حساب خریدار برداشته و به حساب فروشنده، انتقال می دهد.

ولی در کل نحوه تسویه آنها به دو صورت می باشد: 1- خریدار، قیمتی را که با فروشنده در زمان خرید توافق کرده، می پردازد و فروشنده هم به همین منوال، کالایی که تعهد کرده را تحویل می دهد.

2- در روش دوم، خریدار و فروشنده این فرصت را دارند تا تسویه حسابهای خود را در زمان تحویل، انجام دهند.

جمع بندی

خوب، این هم مقاله دیگری از سری مقالات وبسایت دنیای ترید در بخش قراردادها بود. اگر شما معامله گر بازارهای مالی و مخصوصا قسمت قراردادهای آتی و فوروارد هستید، می توانید این مقاله را یکبار دیگر و با دقت مطالعه کنید.

همانطور که در مقاله خواندید، قرارداد آتی و فوروارد یکی از انواع قراردادهای مشتقه می باشند. فراموش نکنید استفاده از این ابزارها نیازمند دانش کافی و آگاهی لازم می باشند.

قرارداد آتی چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟

معاملات فقط بر اساس خرید و فروش نیستند. بلکه ممکن است معاملات بر اساس قرارداد خرید و فروش انجام شوند. در این مقاله قصد داریم تا درباره یکی از پرکاربردترین قراردادها یعنی قرارداد آتی صحبت کنیم. قرارداد آتی چیست؟ نحوه انجام معاملات قرارداد آتی چطور است؟ کاربرد قرارداد آتی چیست؟ در این مقاله قصد داریم تا به تمامی سؤالات شما در خصوص قرارداد آتی پاسخ دهیم. پس با آموزشگاه حسابداری حسابداران خبره همراه باشید تا سیر تا پیاز قراردادهای آتی را بدانید.

قرارداد آتی می‌تواند برای نفت و گاز (صنایع پتروشیمی)، طلا، فلزات و مواد خوراکی مورد استفاده قرار بگیرد

قرارداد آتی چیست؟

قرارداد آتی از جمله پرکاربردترین قراردادهای بورس کالا محسوب می‌شود. این قرارداد از سال 1387 در بورس کالای ایران نیز مورد استفاده قرار گرفت. طی قرارداد آتی، خریدار و فروشنده با هم توافق می‌کنند که میزان خاصی از یک کالای مشخص را با قیمت معلوم و باکیفیت تعیین شده در زمان و مکانی مشخص و از پیش تعیین شده، با هم معامله کنند. پس می‌توانند گفت که طی این قرارداد، فروشنده متعهد می‌شود که در سررسید خاصی که مشخص شده است، مقدار مشخصی از کالا را با قیمت خاصی به فروش برساند. در مقابل خریدار تعهد می‌دهد که آن کالا را با همان مشخصات و در همان مقدار خریداری کند. این قرارداد نیاز به یک تضمین هم دارد.

به همین خاطر برای ایجاد تضمین انجام تعهد، خریدار و فروشنده، هر کدام مبلغی را نزد اتاق پایاپای بورس کالا قرار می‌دهند. به این مبلغ، وجه تضمین نیز گفته می‌شود. قرارداد آتی یک قرارداد دوطرفه است. طی این قرارداد می‌توانید کالایی را با مشخصات معین در زمان حال به فروش برسانید و بعد گذشت چند ماه، آن را با قیمت توافق شده تحویل دهید و وجه را دریافت کنید.

بیشتر بخوانید:

مثالی در خصوص بازار آتی

قرارداد آتی را در بازارهای خارجی با نام قرارداد Features می‌شناسند.بازار آتی نوعی بازار پرریسک و در عین حال پرسود به حساب می‌آید. اگر هنوز در درک این نوع قرارداد دچار مشکل هستید، بهتر است یک مثال ساده برای شما بیاورید. فرض کنید که در حال حاضر قیمت هر سکه بهار آزادی 10 میلیون تومان باشد. یک قرارداد آتی بین خریدار و فروشنده در این خصوص وضع می‌شود. خریدار متعهد می‌شود که ظرف 6 ماه آینده، 10 عدد سکه تمام بهار آزادی را به مبلغ 10 میلیون تومان از فروشنده خریداری کند. فروشنده نیز متعهد می‌شود که ظرف 6 ماه آینده، 10 عدد سکه بهار آزادی را به قیمت 10 میلیون تومان به خریدار تحویل دهد.

خریدار به افزایش قیمت امیدوار است. هرچه قدر قیمت سکه در هر مرحله افزایش پیدا کند، قرارداد خریدار ارزش بیشتری پیدا خواهد کرد. در نتیجه خریدار می‌تواند به جای آنکه صبر کند تا 6 ماه دیگر تمام مبلغ را پرداخت کرده و سکه‌ها را با سود دریافت کند، قرارداد را واگذار کرده و بفروشد. حال بعد فروش و واگذاری، ممکن است دو هفته بعد، قیمت سکه به دلایلی ریزش پیدا کند، به این ترتیب ارزش قرارداد آتی خریدار کاهش پیدا می‌کند. فروشنده نیز به ریزش بازار امیدوار است. این یعنی فروشنده شاید حتی هنوز این سکه‌ها را به‌صورت فیزیکی نداشته باشد؛ اما تصور می‌کند که اگر قیمت سکه به روی 9 میلیون تومان برسد، سکه را می‌تواند به قیمت 9 میلیون تومان بخرد و به قیمت 10 میلیون تومان به خریدار بفروشد. فروشنده هم مجبور به خرید با همان قیمت است. به این ترتیب سود خواهد کرد. دقیقاً بر عکس روندی که اشاره کردیم، با سقوط قیمت، ارزش قرارداد خرید بیشتر می‌شود. پس در این معامله، افراد حتی در ریزش بازار نیز سود می‌کنند. این موضوع درباره ارزهای دیجیتال، ارزهای کشورهای خارجی، نفت، طلا، مس و. صدق می‌کند.

انواع قراردادهای آتی

انواع قرارداد آتی در حسابداری صنعتی

قراردادهای آتی به‌صورت کلی به دو دسته مختلف گروه کالا و مالی تقسیم می‌شوند. قراردادهای آتی کالا شامل محصولات کشاورزی، مواد نفتی، فلزات و. می‌شوند. قراردادهای آتی مالی شامل ابزارهایی همانند ارز، اوراق قرضه، سهم و. می‌شوند. جالب است بدانید که قرارداد آتی کالا در ایران ابتدا با معامله سکه تمام بهار آزادی آغاز شد. سپس به زعفران، زیره و پسته رسید. در حال حاضر وقتی که لیست قراردادهای آتی نگاه کنید، متوجه کالاهای مختلف در آن خواهید شد. قرارداد آتی سهام و شاخص نیز همان طور که اشاره کردیم، درباره ابزارهای مالی است. حتی امروزه در دنیای ارزهای دیجیتال نیز این موضوع دیده می‌شود. مبحث قرارداد آتی، از جمله مباحث مهم در دوره حسابداری صنعتی است که باید یاد بگیرید. به عنوان یک حسابدار صنعتی، از شما انتظار می‌رود تا قرارداد آتی را برای کالاهای مختلف تنظیم کنید.

قرارداد آتی چه ویژگی‌هایی دارد؟

قرارداد آتی دارای ویژگی‌های خاصی که آن را به یکی از قراردادهای محبوب تبدیل می‌کند. تخصیص سود بانکی به مبلغی که در حساب و در اختیار مشتری موجود است، معافیت مالیاتی، امکان برداشت یک روزه موجودی از حساب، امکان خرید و فروش نامحدود در هر روز قرارداد آتي چیست؟ معملاتی، کارمزدهای بسیار پایین، واریز روزانه سود و زیان به حساب مشتری، امکان کسب سود از ریزش و افت قیمت، دو طرفه بود بازار، پوشش ریسک و. همگی از جمله ویژگی‌های قرارداد آتی به حساب می‌آید.

کاربرد قرارداد آتی چیست؟

بسیاری از افراد درباره کاربرد قرارداد آتی سهام سؤال می‌کنند. خب واقعاً کاربرد قرارداد آتی مالی چیست؟ قرارداد آتی کالاهای فیزیکی چه کاربردی دارد؟ برای درک بهتر کاربرد این نوع قرارداد، باید بدانید که قرارداد آتی ریشه در مشخصات و همچنین اختیاراتی دارد که به معامله‌گران ارائه می‌شود. این نوع قرارداد در دو گروه خاص معامله‌گران بازار بورس بیشتر استفاده می‌شود. گروه اول کسانی هستند که قصد خرید یک کالا در آینده را در دارند؛ اما به‌دلیل نوسانات قیمت بازار، ترجیح می‌دهند تا آن را پیش خرید کنند تا دریافت کالای آن‌ها تضمین شود. گروه دوم، گروه اصلی معامله‌گرانی هستند که از قراردادهای آتی سود به دست می‌آورند.

گروه دوم کسانی هستند که می‌خواهند از نوسانات بازار، کسب درآمد کنند. این دسته افراد می‌توانند بر اساس استراتژی‌های معماملاتی، از افزایش یا حتی کاهش قیمت کالا یا اوراق قرضه و. سود ببرند. این دسته افراد با پیش‌بینی تغییرات قیمتی، با کمک عقد قرارداد آتی و فروش آن قرارداد در زمان مناسب، می‌توانند شانس خود را در بازار آتی امتحان کنند.

در مقابل قراردادهای آتی، قراردادهای سلف یا پیش قرارداد، وجود دارد

بیشتر بخوانید:

دو طرفه بودن قرارداد آتی به چه معناست؟

دو طرفه بودن بازار در قراردادهای آتی بدان معناست که ریزش و افزایش قیمت در هر صورت می‌تواند سودآور باشد. معامه‌های یک طرفه به معامله‌هایی گفته می‌شود که فرد از افزایش قیمت بازار سود و از کاهش قیمت بازار و ریزش ضرر می‌کند. در حالی که در معامله دو طرفه، همیشه امکان کسب سود نیز وجود دارد. به این ترتیب حتی افت و ریزش بازار نیز می‌تواند به‌صورت یک طرفه معامله باشد. به همین خاطر همیشه قراردادهای آتی را می‌توان خرید و فروش کرد. معاملات دو طرفه مزایای خاصی هم دارند. برای مثال امکان کسب سود از ریزش قیمت‌ها وجود دارد. همچنین می‌توان معامله چندین برابر موجودی انجام داد که به آن‌ها معاملات اهرمی مالی گفته می‌شود. البته این نوع معامله ریسک بسیاری هم دارد. امکان کسب سود بدون ریسک یا همان آربیتراژ نیز وجود دارد. تمامی اینها باعث شده تا معاملات دو طرفه به یکی از معاملات و قراردادهای پرطرفدار تبدیل شوند.

به‌صورت مختصر باید گفت که قرارداد آتی به قرارداد خرید و فروش تضمینی و نه خود خرید و فروش گفته می‌شود. در این قرارداد فروشنده موظف می‌شود که در تاریخ و زمان مقرر، مقداری مقررر از محصولی خاص با کیفیتی خاص را با قیمتی خاص به خریدار تحویل دهد و خریدار هم موظف می‌شود که این کالا را در همان زمان به همان قیمت بخرد. دو طرف برای تضمین معامله، مبلغی را به بورس ارائه می‌دهند. این نوع معامله به‌خاطر نوسانات بازار به وجود آمده است. به این ترتیب اگر قیمت افزایش پیدا کند، خریدار سود کرده و فروش ضرر می‌کند و در صورتی که قیمت کاهش پیدا کند، خریدار ضرر کرده و فروشنده سود بیشتری می‌کند.

قرارداد آتی چیست؟ + نحوه معامله

تصور کنید شما به کالای الف نیاز دارید، ولی حدس می‌‌‌‌‌‌‌‌‌زنید که این کالا در سه ماه آینده گران خواهد شد. از طرفی فروشنده کالا تصور می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند قیمت آن در سه ماه آینده کم خواهد شد. بنابراین شما به عنوان خریدار با فروشنده قراردادی تنظیم می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنید که به موجب آن در ازای یک قیمت توافقی، فروشنده موظف است تا آن کالا را در سه ماه بعد به شما تحویل دهد. در چنین معامله‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای از هر دو رویداد، گران شدن و ارزان شدن می‌‌‌‌‌‌‌‌‌توان سود کسب کرد. به چنین قراردادهایی، قرارداد آتی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌گویند. سؤال این‌‌‌‌‌‌‌‌‌جاست که این معاملات چگونه انجام می‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند و چه مزایایی دارند؟

ابزار مشتقه چیست؟

مفهومی به نام ابزار مشتقه در بورس وجود دارد که قرارداد آتی یکی از این ابزارها است. ابزار مشتقه، یکی از ابزارهای مدیریت ریسک در بازار سرمایه است. هنگامی که صنایع از راه فروش سهام، نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانند سرمایه مورد نیاز خود را تأمین کنند، باید افراد بیشتری را برای جذب سرمایه به طرف خود جذب کنند. این یکی از دلایل به وجود آمدن ابزارهای مشتقه است. قرارداد آتی یکی از انواع ابزار مشتقه بوده و با فراهم آوردن امکان خرید و فروش اعتباری، ریسک نوسانات را در بازار کنترل می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند.

قرارداد آتی چیست و چگونه انجام می‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود؟

همان‌‌‌‌‌‌‌‌‌طور که از عبارت قرارداد آتی پیدا است، قراردادی است که امروز بسته می‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود، اما دو طرف معامله را متعهد به اجرای تعهدات خود در آینده می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند. با توجه به آنچه گفتیم و مثالی که در ابتدا آورده‌‌‌‌‌‌‌‌‌شد، تعریف قرارداد آتی به شکل زیر خواهد بود. قرارداد آتی، یک توافق‌‌‌‌‌‌‌‌‌نامه است که در آن نوع کالا، قیمت توافقی و زمانی برای انجام معامله مشخص شده‌‌‌‌‌‌‌‌‌است. این قرارداد در زمان جاری برای زمانی در آینده منعقد می‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. در زمان انعقاد قرارداد نیاز نیست فروشنده دارایی را داشته‌‌‌‌‌‌‌‌‌باشد، و تنها برای زمان سررسید چنین شرطی وجود دارد.

قرارداد آتی بر سر چه کالایی انجام می‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود؟

قرارداد آتی را می‌‌‌‌‌‌‌‌‌توان بر سر کالاهای اساسی(کامودیتی)، مانند نفت و محصولات کشاورزی منعقد کرد. همچنین قراردادهای آتی مالی نیز وجود دارند که بر سر ارز، شاخص‌‌‌‌‌‌‌‌‌های سهام و نرخ بهره منعقد می‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند.

نحوه انجام قرارداد آتی

با مثالی که در بالا آوردیم، مشخص شد که قرارداد آتی چگونه انجام می‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. حال نوبت به معرفی فاکتورهایی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌رسد که در انعقاد قرارداد آتی وجود دارند.

• تعیین نوع دارایی
  دیدیم که چه نوع کالاها و دارایی‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانند در قراردادهای آتی معامله شوند. در قرارداد باید مشخص باشد که نوع دارایی پایه چیست. دارایی که به موجب قرارداد معامله می‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود، دارایی پایه نام‌‌‌‌‌‌‌‌‌دارد.
• حجم قرارداد
  حجم یا اندازه قرارداد، مقدار استاندارد دارایی پایه است که می‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند مقدار قراردادهای آتی معامله شود. مقدار مجاز حجم معامله در قراردادهای آتی این یکی از قوانینی است که توسط بازار بورس، برای هر دارایی مشخص می‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود.
• تاریخ انقضا
  تاریخ انقضا یا سررسید قرارداد که مشخص می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند دو طرف در چه تاریخی باید تعهدات خود را اجرا کنند نیز از موارد مهمی است که باید در قرارداد ذکر شود.

مقدار وجه تضمین، میزان نوسان قیمت روزانه، سقف حجم هر سفارش، سقف مجاز موقعیت‌‌‌‌‌‌‌‌‌های باز و کارمزد، از دیگر مواردی هستند که باید در سند قرارداد آتی ذکر شوند.

ویژگی‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها

1. وجود قوانین و مقررات
   ممکن است به نظر برسد در قراردادهای آتی دو طرف معامله با هر قیمت و هر بازه زمانی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانند توافق‌‌‌‌‌‌‌‌‌نامه تنظیم کنند. اما چنین نیست. قوانینی وجود دارد که بسته به نوع کالا و قرارداد، محدودیت‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی در معامله اعمال می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند. همچنین به دلیل انجام این معاملات در سامانه بورس، شفافیت قیمتی وجود دارد و شرایط برای همه سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاران یکسان است.
2. اتاق پایاپای
   معاملات در جایی به نام اتاق پایاپای انجام می‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند. اتاق پایاپای در واقع نماینده بازار بورس در معاملات آتی است. هنگامی که قرارداد آتی منعقد می‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود، پولی به نام وجه تضمین در این اتاق پرداخت می‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود تا ریسک معامله کم‌‌‌‌‌‌‌‌‌شده و اعتبار تضمین‌‌‌‌‌‌‌‌‌شده باشد.
3. کم‌‌‌‌‌‌‌‌‌کردن ریسک بازار
   یکی از ویژگی‌‌‌‌‌‌‌‌‌های قرارداد آتی، پوشش ریسک بازار است. این‌‌‌‌‌‌‌‌‌که قیمت آینده امروز تعیین می‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود باعث کم‌‌‌‌‌‌‌‌‌شدن ریسک و نوسانات بازار است.
4. وجود اهرم در معاملات
   با وجود اهرم، این امکان به وجود می‌‌‌‌‌‌‌‌‌آید که افراد با پرداخت هزینه، کمتر از ارزش واقعی معامله را انجام دهند. چنین امکانی باعث به‌‌‌‌‌‌‌‌‌دست آ.ردن سود زیاد می‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. البته ریسک این معاملات بسیار بالا است و در صورت وقوع ضرر و زیان نیز تأثیر آن بسیار زیاد خواهد بود.
5. امکان سود بردن در دو حالت کاهش و افزایش
   در معاملات معمول بورس چنانچه سهام شما دچار افت قیمت شود، ضرر و چنانچه با افزایش قیمت روبرو شود، سود به همراه خواهد داشت. پیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌بینی شما از آینده در بورس تأثیری ندارد، مگر اینکه با پیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌بینی کاهش قیمت از بازار خارج شوید. اما قراردادهای آتی با توجه به پیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌بینی افراد ایجاد می‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند. یعنی اگر پیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌بینی‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنید قیمت‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها کاهش می‌‌‌‌‌‌‌‌‌یابند و این اتفاق رخ‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد، سود خواهید کرد چرا که گفته شما رخ‌‌‌‌‌‌‌‌‌داده است. همین موضوع در مورد افزایش قیمت نیز وجود دارد.

قرارداد آتی سبد سهام

قرارداد آتی قرارداد آتي چیست؟ سبد سهام، امکانی است که از طرف بازار بورس برای سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری برروی شاخص بورس فراهم شده‌‌‌‌‌‌‌‌‌است. به این معنی که نوسانات شاخص باعث ضرر یا سودآوری می‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. در این معاملات برخلاف قرارداد آتی معمول که پیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر معرفی کردیم، امکان تحویل کالا وجود ندارد. یکی از ویژگی‌‌‌‌‌‌‌‌‌های خوب این قرارداد، امکان کسب سود از تحلیل شرایط کلا اقتصاد بدون در نظر گرفتن تک تک شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها است.

سخن پایانی

قراردادهای آتی، به دلیل ایجاد امکان معامله برای افراد با سرمایه کم و همچنین سودآوری بالا در صورت عملکرد مناسب، از محبوبیت برخوردارند. این معاملات با هدف پوشش ریسک بازار به وجود آمده‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند. مسئله اصلی در انجام این معاملات توانایی تحلیل و پیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌بینی است. چنانچه تحلیل درستی از بازار صورت بگیرد، احتمال سودآوری بالا می‌‌‌‌‌‌‌‌‌رود. برای بالا بردن توان تحلیل، باید در ابتدا بازار را به خوبی بشناسید. بنابراین استفاده از آموزش بورس بسیار راه‌‌‌‌‌‌‌‌‌گشا است.

برای یادگیری “ابزار مشتقه” مسیر زیر را به شما پیشنهاد می‌کنیم:

قرارداد آتي چیست؟

بازار آتی چیست ؟

از مواردی که ذهن بسیاری از سرمایه گذاران و تازه واردان به بازار بورس را به خود مشغول می کند، بازار آتی است. سرمایه گذاران معمولا با نکات و قوانین بازار آتی آشنا نیستند. لذا می بایست تمامی این نکات را بیاموزند تا در بازار آتی ضرر نکنند و بتواند با رعایت قوانین این بازار کسب سود کنند. سررسید قرارداد، اندازه قرارداد، کالای مورد معامله، جریمه عدم ایفای تعهدات یکی از طرفین، ریسک ها و فرصت ها از جمله این مشخصه ها محسوب می شوند .

مقدمه ای در خصوص بازار آتی

بورس به دو نوع اوراق بهادار و بورس کالا تقسیم بندی می گردد. در ادامه می خواهیم به این سوال پاسخ دهیم که بازار آتی چیست؟

جالب است که بدانید، واژه «آتی» به معنای آینده است. بنابراین شما باید قیمت کالا را در آینده پیش بینی و بر اساس آن در زمان حال معامله کنید. اما چگونه؟ با ما همراه باشید تا به تمامی ابهامات و سوالات پاسخ دهیم .

قرارداد آتی چیست؟

برای آنکه بتوان به طور شفاف تری بازار آتی را برای علاقه مندان و سهامداران بازار بورس و سرمایه توضیح دهیم؛ می توان این گونه گفت که بازار آتی یکی از زیر مجموعه های بورس کالا به حساب می آید که معمولا کالاهایی مثل سکه، طلا، زعفران و زیره در آن معامله می شود. قرارداد آتی قراردادی است که طرفین ، کالای مشخصی را برای زمانی مشخص در آینده، با قیمتی مشخص معامله می‏کنند. در این قراردادها خریدار متعهد به دریافت کالا و فروشنده متعهد به تحویل کالا در زمان سررسید می شود .

زمان تحویل، اندازه و میزان کالا، کیفیت کالا و تمام جزییات توسط بورس کالا از پیش برای خریداران و فروشندگان مشخص می شود. خریداران و فروشندگان قراردادهای آتی می توانند با پرداخت مبلغ کمی از ارزش معامله نسبت به خرید یا فروش قطعی آن کالا در آینده اقدام کنند و همین امر ابزاری برای کاهش ریسک به حساب می آید .

با رسیدن زمان تحویل، خریدار کالا را از فروشنده تحویل می گیرد و باقیمانده وجه از حساب خریدار به حساب فروشنده منتقل می شود. اما حتما از خود سوال خواهید کرد که چنین قراردادهایی چه منفعتی دارد و اصولا چرا کالایی را که قصد خرید آن را داریم، باید در یک زمان دیگری خریداری نماییم؟ سوالات متعددی در این زمینه است. ضمن اینکه این نوع از قرارداد ویژگی ها و قوانین خاص خودش را دارد که یک سرمایه گذار حتما می بایست تمامی قوانین رایج در بازار آتی را بداند و سپس وارد چنین معامله ای گردد تا در این بازار پرمنفعت با عدم شناخت کافی متضرر نشود .

این نوع معامله برای افرادی مثل کشاورزان و تولیدکنندگانی که قصد دارند ریسک خود را کم کنند بسیار مفید است. کشاورزی که می خواهد مطمئن شود در فصل برداشت محصول از نوسان قیمت در امان است و کارخانه ای که می خواهد برای برنامه ریزی و بودجه بندی، مقدار و قیمت خریدهای آینده خود را مشخص کند، می توانند از قرارداد آتی آن کالا برای رسیدن به اهداف خود استفاده کنند .

نکات و قوانین رایج در بورس آتی

برای انجام دادن هر معامله ای در بازار آتی قبل از هر چیز می بایست نکات و قوانین رایج در آن را به صورت کامل آموخت تا با بهره مندی از این نکات و قوانین راه خود را در بازار بورس و سرمایه هموار ساخت. تا قبل از این فهمیدیم که قراردادی را قرارداد آتی می گویند که در طی آن فروشنده متعهد و ملتزم می گردد که در سررسیدی معین، مقداری معین از کالای مشخص را به قیمتی مشخص شده به فروش رساند و در مقابل آن خریدار نیز متعهد می گردد که همان کالای مذکور را با همان مشخصات توافق شده در سررسید معین خریداری نماید . بنابراین هر دو طرف قرارداد می بایست به تعهدات خویش متعهد باشند و مبلغی را به عنوان وجه تضمین اولیه نزد اتاق پایاپای بگذارند. البته این مبلغ طبق تغییرات قیمت ممکن است تغییراتی را در خود ببیند ولی آنچه مهم است این مسئله است که دو طرف قرارداد بایستی هر یک مبلغی مشخص را در این اتاق بگذارند تا هر دو خیالشان در انجام معامله راحت و آسوده گردد .

طبق این تعریف چند نکته را در مورد بازار آتی آموختیم. در ادامه توضیحات اجمالی دیگری در خصوص کالای مورد معامله در بازار آتی خواهیم داد. این نکته نیز در بازار آتی بسیار حائز اهمیت است که می بایست در زمان سررسید قرارداد هر دو طرف نسبت به تعهدات خود مقید باشند. حال این سوال پیش می آید اگر یکی از طرفین نسبت به تعهدات خویش وفادار نباشد چه اتفاقی خواهد افتاد؟ این سوال نیز بایستی به صورت شفاف توضیح داده شود تا در بازار آتی تقریبا به تمامی سوالات و ابهامات پاسخ داده شود و ذهن سرمایه داران در این باب کاملا باز گردد و با دیدی باز وارد معامله گردند. نکته مهمی که هست، بازار آتی برای افراد کم ریست زیاد مناسب نمی باشد .

نماد معاملاتی در بازار آتی به چه صورت است؟

تاریخ سررسید قراردادهای آتی بر روی یک کالا به صورت استاندارد و مشخص توسط بورس تعیین می‌شود و فقط برای سررسیدهای معینی که تعیین شده، امکان انجام معاملات آتی وجود دارد. هر سررسید با یک نماد مشخص در تابلو معاملات نمایش داده می شود. هر نماد معاملاتی متشکل از نام کالا، ماه و سال قرارداد است و تمامی نمادهای معاملاتی بایستی به تصویب هیئت پذیرش رسیده باشند . به عنوان مثال نماد معاملاتی SAFME98 نشان دهنده قرارداد آتی زعفران نگین تحویل مهر 98 است .

چه کالا هایی در بازار آتی معامله می شود؟

در حال حاضر در بورس کالای ایران محصولات کشاورزی زعفران و زیره به صورت قراردادهای آتی مورد معامله قرار می گیرند. اندازه هر قرارداد آتی زعفران 100 گرم و زیره 100 کیلوگرم است.به عبارتی با اخذ یک موقعیت در زعفران ، 100 گرم و در زیره 100 کیلوگرم معامله کرد. بازه قیمتی معاملات روزانه در قراردادهای آتی محدود به (۵%±) قیمت تسویه روز معاملاتی قبل است و امکان ثبت سفارش با قیمتی بالاتر و پایین تر از این بازه وجود ندارد

شاخص های بازار آتی

ویژگی های کلی قرارداد آتی به این قرار است :

1. سررسید قرارداد

تاریخ سررسید قرارداد در بازار آتی به صورت استاندارد و توسط بورس کالا تعیین می گردد .

2. اندازه قرارداد

میزان حداقل خرید و فروش است که توسط بورس کالا قبل از بازگشایی سررسید معاملاتی اطلاع رسانی می شود. میزان خرید و فروش می بایست ضرایبی صحیح از اندازه قرارداد باشد .

3. کالای مورد معامله

از ابتدای معاملات آتی تا سال 1397 عمده معاملات بازار آتی مختص سکه بود ولی پس از تعلیق معاملات آتی سکه در سال 97،در حال حاضر معاملات زعفران و زیره سبز در حال انجام است .

اگر یکی از دو طرف قرارداد به تعهدات خویش وفادار نباشد، ملزم به پرداخت جریمه خواهد شد. این جریمه معمولا معادل یک درصد ارزش کل قرارداد طبق قیمت تسویه همان روز معامله در قرارداد آتی است .

بازار آتی چیست؟

بازار مالی بازاری است که در آن سهام، سپرده‌های سرمایه‌گذاری، طرح‌های بازنشستگی، بیمه‌نامه‌ها و اوراق بهادار معامله می‌شود. بازارهای مالی با توجه به چهار ویژگی حق مالی، سررسید ابزار مورد معامله، ساختار سازمانی و زمان واگذاری تقسیم شده و هر کدام از آن‌ها انواع مختلفی را شامل می‌شود. بر مبنای حق مالی، بازار بدهی، بازار سهام، بازار پول و بازار سرمایه، بر مبنای سررسید ابزار مورد معامله و بر مبنای ساختار سازمانی، بازارهای رسمی، بازارهای خارج از بورس، بازار سوم و چهارم فعالیت دارند. بازارهای مالی بر اساس زمان واگذاری نیز به دو بازار آتی و نقدی تقسیم می‌شوند که در این نوشتار در خصوص بازار آتی بیشتر خواهیم دانست.

بازار آتی و قراردادهای آتی

بازار آتی همانطور که از اسمش بر می‎‌آید به بازاری در آینده اشاره دارد. یعنی بازاری که در آن خریدار و فروشنده متعهد می‌شوند قرارداد خاصی را در چارچوبی خاص در زمان آینده داشته باشند. این موضوع کمک می‌کند تا خریداران و فروشندگان بدون دغدغه از تغییرات قیمتی بازار، توافق مشخصی داشته و در زمان سررسید به قرار خود عمل کنند. بر این مبنا فروشنده تضمین قرارداد آتي چیست؟ می‌کند مفاد قرارداد را به خریدار فروخته و خریدار نیز تعهد خریداری از محصول فروشنده را خواهد داد.
قراردادهای آتی یکی از ابزارهای مشتقه در بازار سرمایه شناسایی شده و بر مبنای دارایی پایه به دو دسته قرارداد آتی کالا و قرارداد آتی مالی تقسیم‌بندی می‌شود:

1. قرارداد آتی کالا: شامل محصولات کشاورزی، فلزات، مواد نفتی قرارداد آتي چیست؟ و . می‌شود.
2. قرارداد آتی مالی: شامل ابزارهایی نظیر سهام، اوراق قرضه، ارز و… می‌شود.

مزایای بازار آتی

مزایای بازار آتی برای هر یک از طرفین قرارداد می‌تواند متفاوت باشد، اما به صورت کلی مزایای بازار آتی را می‌توان کشف قیمت، مدیریت ریسک، تسهیل معاملات فیزیکی یا نقدی کالا، تسهیل تأمین مالی و ایفای نقش در توسعه بازارهای اقتصادی دانست.

1. کشف قیمت: کشف قیمت در بازار آتی، انتظارات بازار در خصوص قیمت آینده سهم پایه قرارداد را مشخص می‌کند.

2. مدیریت ریسک: مدیریت ریسک به معنای کاهش آثار زیان‌آور فعالیت مالی است. بازار آتی این امکان را می‌دهد تا با شناسایی فرصت‌های موجود در بازار، سهام زیر ارزش واقعی را پیش‌خرید کرده و بازدهی کسب کرد.

3. تسهیل معاملات فیزیکی: بسیاری از معاملات کالایی حجیم بوده و نمی‌توان همچون قدیم در اسکله یا بنادر به خرید و فروش آن‌ها مشغول بود. بازار آتی این کمک را می‌کند تا بدون نیاز به دریافت اصل جنس و متحمل شدن هزینه‌های حمل، آن‌ها را خریداری کرده و در موارد مورد نیاز بهره برد. به عبارتی بازار آتی کارایی سیستم توزیع را تضمین کرده و به عنوان یک مجرای کارآمد تحویل یا خرید شناخته می‌شود.

4. تسهیل تأمین مالی: با توجه به شرایطی که قرارداد آتی دارد بسیاری از تولیدکنندگان می‌توانند محصول خود را پیش فروش کرده و سرمایه مورد نیاز برای اجرای فعالیت‌های اقتصادی خود را تأمین کنند.
5. توسعه بازارهای اقتصادی: بسیاری از سرمایه‌گذاران خواهان سرمایه‌گذاری در بازار آتی هستند تا از این طریق بتوانند به رشد و توسعه فعالیت‌های اقتصادی مولد کمک کنند.

ویژگی‌های قراردادهای آتی

بر مبنای هر قرارداد قانونی قراردادهای آتی نیز باید ویژگی‌های خاصی را رعایت کرده که در مفاد قرارداد به آن اشاره شده و به صورت کلی بندهای زیر را شامل می‌شود:

1. دارایی پایه: کالا یا ابزارهای مالی همچون سهام، دارایی پایه قراردادهای آتی هستند که در مفاد قرارداد به آن اشاره می‌شود.
2. اندازه قرارداد: اندازه قرارداد مشخص می‌کند حجم دارایی پایه‌ای که معامله می‌شود به چه اندازه است. اگر حجم یک قرارداد آتی زعفران 250 گرم ‌باشد و خریدار 4 قرارداد آتی زعفران را خریده باشد، در واقع 1،000 گرم زعفران خریده است.
3. وجه تضمین اولیه: وجهی که ضروری است هر دو طرف معامله به عنوان ضمانت اجرای قرارداد پرداخت کنند و به عنوان اهرمی به عنوان اجرایی شدن حتمی مفاد قرارداد، از سوی سازمان بورس دریافت می‌شود.
4. حداقل وجه تضمین: میزان پولی که سرمایه‌گذار به منظور تضمین انجام شدن معامله باید در حساب خود داشته باشد.
5. تاریخ سررسید: زمانی که برای معامله میان خریدار و فروشنده مشخص شده، و به صورت دقیق در همان تاریخ باید معامله صورت گیرد.
6. قیمت تسویه روزانه: قیمت پایانی بازار اوراق بهادار در آن روز را نشان داده و مبنای قیمتی برای معاملات روز بعد شناخته می‌شود.
7. حجم: تعداد قرارداد‌های معامله شده در یک نماد مشخص را نشان می‌دهد.
8. ارزش: ارزش معاملات از حاصل‌ضرب قیمت تسویه لحظه‌ای در حجم معاملات هر سهم به دست می‌آید.
9. حد نوسان قیمت روزانه: میزان نوسان مجاز قیمت در هر روز معاملاتی را نشان می‌دهد.
10. کارمزد: درصدی از ارزش قرارداد که دو طرف معامله به خاطر دریافت خدمات پرداخت می‌کنند.
11. جریمه: جریمه نکول قرارداد که از مشتری نکول‌کننده دریافت شده و به مشتری دیگر پرداخت می‌شود.

انواع محصولات مورد معامله در بازار آتی

محصولات مورد معامله در بازار آتی به دو دسته سهامی و کالایی تقسیم‌بندی می‌شوند. سهام پایه در قرارداد آتی سهام، قیمت مشخص داشته و در تاریخ معینی در آینده معامله می‌شوند. در بورس آتی کالا نیز می‌توان هر نوع محصولی را که امکان تعیین نرخ آن در آینده وجود داشته باشد، خرید و فروش کرد. در حال حاضر زعفران، پسته، زیره، نقره و صندوق طلا در بورس آتی کالا داد و ستد می‌شود؛ البته پیش از این بورس آتی سکه نیز در کشور فعال بود که به دلایلی به کار خود ادامه نداد.

برای مشاهده نمای بازار آتی می‌توانید به بخش بازار آتی در سایت شرکت بورس و اوراق بهادار تهران مراجعه کنید. همچنین لیست قراردادهای آتی در سایت بورس کالای ایران قابل مشاهده است.

معاملات آتی در بازار بورس ایران

بازارهای نقد شونده امکان فعالیت در بازار آتی بورس ایران را دارا هستند. این معاملات در شرایط معاملاتی کنترل شده و قانونمند انجام شده و اطلاعات بازار به صورت شفاف اطلاع‌رسانی می‌شود تا همه گروه‌ها به صورت یکسان و عادلانه از شفافیت اطلاعاتی برخوردار باشند. سازمان بورس به عنوان ناظر اصلی معاملات آتی، روند معاملات را ارزیابی کرده تا عملکرد همه قراردادها تضمین شود.

نحوه انجام معاملات آتی در بازار بورس ایران

در ایران اولین معامله قرارداد آتی در سال 87 صورت گرفت و مختص به قرارداد آتی سکه بهار آزادی بود.
هم اکنون نیز انجام معاملات آتی در بازار بورس ایران به صورت عادلانه برای همه متقاضیان فراهم است و آن دسته از سرمایه‌گذارانی که خواهان فعالیت در این بازار هستند، می‌توانند از طریق کارگزاری‌ها سفارش خود را در سامانه معاملاتی قراردادهای آتی ثبت کنند. قرارداد آتی نیز همچون قرارداد لحظه‌ای طرفداران خاص خود را دارد و این استراتژی معامله‌گران است که مشخص می‌کند خواهان فعالیت در کدام بازار هستند. برای بسیاری از افراد جذابیت‌های معاملات آتی و امکان سوددهی در آینده، جذابیت دارد.